De komende tien jaar bepaalt ons klimaat de volgende duizend jaar

De laatste online Horizon-sessie van 2023 was er een van formaat. Directeur van het Belgisch klimaatcentrum Valerie Trouet tekende op 21 september present om haar inzichten te delen rond de klimaatverandering. Het is onder meer door haar onderzoek dat we beter begrijpen wat er gaande is, dat de oorzaak bij de mens ligt en dat onze keuzes van vandaag de toekomst van onze planeet bepalen. Dit is geen doemdenken, maar wetenschap. Het is bovendien die wetenschap die ons kan helpen om de juiste weg in te slaan.

Nog nooit zo warm als vandaag

Je hoort regelmatig een weerkundig feit eindigen met ‘sinds het begin van de metingen’. Meestal is dat dan een jaartal ergens begin vorige eeuw. Toch kunnen we veel verder terugkijken in de geschiedenis om het klimaat te onderzoeken. Onder meer jaarringen van bomen of ijsboringen in Antarctica leggen een klimaatgeschiedenis van meer dan 800.000 jaar bloot. Het onderzoek naar jaarringen van bomen heet de ‘dendrochronologie’ en is het vakgebied van Valerie Trouet. Zij schreef over haar klimaatonderzoek een heel toegankelijk boek. Als u ‘Wat bomen ons vertellen’ hebt uitgelezen, dan weet u waarom we met zekerheid kunnen zeggen dat 2023 het warmste jaar ooit is op aarde.

422 ppm CO2

Je kan er niet naast kijken dat de aarde opwarmt. Maar er is ook scepsis over de oorzaak. “Ach, er zijn altijd koudere en warmere periodes die elkaar afwisselen, het klimaat gaat zijn gewone gangetje”. Valerie Trouet gooide daarom meteen een grafiek op tafel om deze visie te ontkrachten.

Valerie Trouet : “Dit is de situatie van 800.000 jaar geleden tot nu. Je ziet hierop twee grafieken. De ene geeft de evolutie van de temperatuur weer op aarde en de andere de evolutie van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Je ziet dat die twee lijnen synchroon lopen. Meer CO2 in de atmosfeer betekent een warmere periode, de koudste periodes zijn de ijstijden die worden gekenmerkt door minder CO2 in de atmosfeer.”

Vandaag is de concentratie CO2 in de atmosfeer al 40% hoger dan tijdens de warmste periode ooit op aarde.

Deze grafiek toont meteen ook aan hoe duidelijk en urgent het klimaatprobleem is. Valerie Trouet: “We zien dat in 800.000 jaar de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer schommelt tussen ongeveer 200 en de 300 parts per million (ppm). Dus tijdens de warmste periode in de geschiedenis was er ongeveer 300 ppm CO2 in de atmosfeer. Dat is nu net waarom het vandaag zo’n bijzondere situatie is. Sinds de industriële evolutie is de concentratie CO2 fors gestegen. Ondertussen zitten we aan een concentratie van maar liefst 422 ppm CO2 in de atmosfeer. Nooit gezien!”

De val van Rome

Die enorm hoge concentratie CO2 toont meteen aan waarom we de veranderingen zo snel om ons heen zien. Extreem weer zal de komende jaren ook nog veel extremer worden. En dat stelt de hele wereld voor grote uitdagingen. Onderzoekers bestuderen naast het klimaat immers ook de gevolgen voor de mens en de samenleving. Zo blijkt onder meer dat ook de val van het Romeinse Rijk een directe klimaatcomponent heeft.

Valerie Trouet: “De periode rond het einde van het Romeinse Rijk, werd gekenmerkt door een instabiel klimaat. De in hoofdzaak agrarische maatschappij kreeg het moeilijk om zich daaraan aan te passen. Oogsten mislukten, er konden geen reserves worden aangelegd,… Het wispelturige klimaat was een van de redenen waarom het ooit zo machtige Romeinse Rijk afbrokkelde.”

Voor- en nadelen van vandaag

Het is daarmee ook duidelijk dat het ‘warmer worden’ op zich niet het belangrijkste is. Veel belangrijker zijn de gevolgen daarvan: extreme weerfenomenen, migratiestromen, onleefbare gebieden, stijgende zeespiegel, problemen met voedselvoorziening,… Klimaatopwarming kan de hele samenleving op onze aarde ontwrichten. Valerie Trouet ziet ten opzichte van vroeger wel enkele belangrijke verschillen, zowel voor- als nadelen.

Valerie Trouet: “Het nadeel is dat de snelheid vandaag ongezien is. Het klimaat is nooit op aarde zo snel en zo drastisch veranderd als nu. Bovendien is het op de hele aarde gaande: overal is het klimaat aan het veranderen, overal zijn de gevolgen zichtbaar. Het voordeel vandaag is wel dat we weten wat er gaande is. We kennen de oorzaak, we weten wat de oplossing is en we weten dat als we niets doen de opwarming gewoon sterker en sterker wordt. Nu moeten we dus de switch maken en de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen snel en drastisch reduceren. We hebben alle tools in handen om dat te doen, maar we hebben geen tijd te verliezen.”

We kennen de oorzaak, we weten wat de oplossing is en we weten dat als we niets doen de opwarming gewoon sterker en sterker wordt.

Klimaatneutraal tegen 2035

Ook Gerben Meijer volgde de uiteenzetting van Valerie Trouet in de studio. Gerben is Sustainability Manager bij Eneco en is zo een van de trekkers van Eneco’s One Planet Plan.

Gerben Meijer: “Ik vind het enorm boeiend wat ik net gehoord heb. Ik wist niet dat we zo ver in de tijd konden terugkijken. We hebben dit soort onderzoek nodig om mensen te overtuigen van onze missie. Wij trekken al lang de kar om minder CO2 uit te stoten. In ons One Planet Plan hebben wij een duidelijk statement gemaakt om tegen 2035 samen met al onze klanten klimaatneutraal te zijn. Als u weet dat wij in Nederland samen met onze klanten ongeveer 10% van de totale CO2-uitstoot vertegenwoordigen, dan dragen wij in deze problematiek een grote verantwoordelijkheid. Die willen we opnemen en daarom willen we sneller dan andere sectoren onze uitstoot verminderen. De mogelijkheden zijn aanwezig, we moeten er gewoon voor gaan. We weten wat ons te doen staat, dat heeft het verhaal van Valerie nog maar eens duidelijk gemaakt.”

Bij Eneco willen we sneller dan andere sectoren klimaatneutraal worden. De mogelijkheden zijn er!

Geo-engineering

Ook kijkers konden vragen stellen tijdens de Horizon-sessie. Een van de vragen ging over de mogelijkheden om als mens het klimaat te beïnvloeden. Valerie Trouet gelooft niet in de slaagkansen daarvan.

Valerie Trouet: “Er bestaan ideeën om een soort van laken over de aarde te leggen om zo de straling van de zon te temperen en de aarde af te koelen. Maar zelfs dit soort van geo-engineering is geen oplossing, want CO2 zal zich blijven opstapelen in onze atmosfeer. Je bent dan verplicht om dat laken altijd te behouden, je kan er nooit mee stoppen. Bovendien is dat geen oplossing voor andere problemen zoals het stijgen van de zeespiegel of de verzuring van de oceanen. Er is eigenlijk maar één manier om het probleem aan te pakken: minder broeikasgassen uitstoten.”

Zure appel

De uitdagingen zijn groot en de tijd tikt. Toch eindigde Valerie Trouet de sessie met een hoopvolle gedachte.

Valerie Trouet: “We zitten nu op het moeilijkste moment van de transitie naar minder uitstoot. We zien vandaag vooral de problemen en de grote uitdagingen, maar we plukken er nog niet de vruchten van. Het is pas binnen een aantal jaar dat we gaan merken dat hernieuwbare energie veel voordelen heeft. Op zich kan het veel voordeliger geproduceerd worden en wie wil er niet leven in een omgeving zonder luchtvervuiling? Pas dan zullen we echt zien dat onze inspanningen de moeite waard zijn en een stap vooruit voor ons allemaal.”

We bedanken Valerie voor haar duidelijke en belangrijke uiteenzetting. We weten eens te meer wat ons te doen staat. Bij Eneco maken we er een prioriteit van om onze uitstoot snel te laten dalen. Het is onze ambitie om tegen 2035 samen met al onze klanten klimaatneutraal te zijn.

Wilt u de opname van deze Horizon-sessie herbekijken? Dat kan hier.

Wilt u meer weten over ons One Planet Plan? Klik hier.

Bent u op zoek naar manieren om uw bedrijf verder te verduurzamen? Bekijk dan zeker een van deze oplossingen die vandaag al een verschil maken bij veel van onze klanten.