Rudi Vranckx verheldert oorlogsdreiging tijdens eerste Horizon-sessie

Rudi Vranckx is alom gekend als dé ervaren oorlogsreporter van de VRT. Onlangs schreef hij het boek ‘In Oekraïne – Dreigt de derde wereldoorlog?’ In een Horizon-sessie gingen Joke Deruytter en Pieter Verlinden van Eneco met hem in gesprek. Dreigt de derde wereldoorlog? Of loopt het zo’n vaart niet? Het werd een verhelderend gesprek.

Met de Horizon-sessies willen we bij Eneco België uw blik op de wereld verruimen. We delen met u de visie van enkele boeiende experten en geven u zo een dieper inzicht in verschillende actuele onderwerpen. Schrijf zeker ook in voor de volgende Horizon-sessies en laat u inspireren door de prikkelende analyses van onze gasten.

‘Wishful thinking’ zonder exit-strategie

Het laatste boek dat Rudi Vranckx schreef, gaat over de oorlog in Oekraïne. Ook in dit conflict ziet hij hetzelfde patroon dat in zowat elke oorlog terugkomt: “Een oorlog ontstaat meestal omdat een van de partijen de wereld door de eigen bril bekijkt. Die tunnelvisie is de voedingsbodem voor een soort van ‘wishful thinking’. Je denkt dat de overwinning snel en duidelijk zal zijn. Dat loopt vaak anders en men heeft op dat moment geen exit-strategie om ‘eervol’ het conflict te beëindigen.”

“Ook Poetin dacht dat Rusland over Oekraïne zou walsen en dat de oorlog slechts een kwestie van een aantal weken zou zijn. Het draaide anders uit. Maar wat nu? Hoe kan de oorlog een einde krijgen zonder compleet gezichtsverlies? Ook deze oorlog begon door ‘wishful thinking’, zonder vooraf te denken aan een exit-strategie.”

Twee scenario’s

Rudi Vranckx ziet in dit conflict daardoor nog maar één waarschijnlijke piste: “Hoe kan je een oorlog beëindigen? Dat gaat meestal volgens een van deze twee scenario’s. De tegenstander wordt volledig vernietigd, zoals gebeurd is met Nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. Of het wordt een uitputtingsslag waar twee volledig moegestreden boksers uiteindelijk tot een soort van overeenkomst komen. Op die manier eindigde bijvoorbeeld de Balkanoorlog in de jaren ’90 van vorige eeuw. Het eerste scenario is in Oekraïne echter onmogelijk omdat Rusland een kernmacht is. Daardoor lijkt een lange slijtageslag het meest waarschijnlijke scenario voor dit conflict.”

Is de derde wereldoorlog bezig?

Dreigt er daardoor een derde wereldoorlog? Of is die zelfs al bezig? Voor Rudi Vranckx is het geen uitgemaakte zaak: “We mogen niet denken dat een derde wereldoorlog er hetzelfde zal uitzien als de vorige wereldoorlogen, met loopgraven en bombardementen. Op veel vlakken is er zeker momenteel een wereldwijd conflict bezig. De wereld is opnieuw op zoek naar een evenwicht waarbij nieuwe wereldmachten zoals China en India ook hun rol opeisen. Kunnen we dit een echte oorlog noemen? Ik weet het niet.”

“Je ziet bijvoorbeeld wel dat onder meer energie een belangrijk wapen is geworden, net zoals voedsel. Het graan dat in Oekraïne op de velden ligt te rotten, zorgt voor een ongeziene hongersnood in de Hoorn van Afrika. Dat zorgt dan weer voor vluchtelingenstromen richting Europa. Is dat oorlog? Ook zie je trollenlegers die met desinformatie de maatschappij willen ontwrichten, dat zagen we onder meer bij de verkiezing van Trump, maar ook bij ons. Is dat oorlog? Het begrip oorlog is vandaag veel meer een hybride gegeven, oorlog wordt niet enkel gevoerd met bommen en granaten.”

Strategisch onafhankelijk

De inzet van dit conflict is echter wel duidelijk voor Vranckx: “We hebben gemerkt wat de gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn voor onze energievoorziening. Het heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat Europa ervoor moet zorgen dat het strategisch onafhankelijk wordt. Dat is niet enkel het geval voor energie en voedsel, maar ook op militair vlak. Ook de beschikbaarheid van vitale grondstoffen zoals halfgeleiders en andere zeldzame mineralen’ wordt enorm belangrijk.

Pieter Verlinden, Head of Green Energy Management binnen Eneco, ziet hier een duidelijk verband met de energiecrisis. Pieter Verlinden: “Europa moet inderdaad werken aan meer onafhankelijkheid. Wij waren enorm afhankelijk van Russisch gas. Voor de oorlog in Oekraïne kwam ongeveer de helft van onze gasbevoorrading uit Rusland. We hebben snel geleerd om onze inkoop te spreiden, maar gas is niet overal beschikbaar. Zelfs nu komt nog ongeveer 10% van het Belgische gas uit Rusland. Door deze oorlog zullen we nog lang een hogere prijs moeten betalen voor gas.”

“In Europa moeten we hier lessen uit trekken. In het begin van de oorlog waren de landen binnen de EU zelfs tegen elkaar aan het opbieden. Zo duwden we zelf de prijzen omhoog. Er wordt nu gelukkig werk gemaakt om als één blok samen te werken rond energiebevoorrading.”

Toch ziet Pieter Verlinden ook een positieve kant aan dit verhaal: “We zijn ons wel met z’n allen bewust geworden dat energie een kostbaar goed is. Alle klanten van Eneco samen hebben het afgelopen jaar ongeveer 30% minder gas verbruikt. Zelfs nu de prijzen gedaald zijn, houdt men die besparing blijkbaar vol. Je merkt dat dit sterk leeft bij de mensen en dat kan mogelijk de energietransitie versnellen. Hopelijk wordt dat uiteindelijk een positief gevolg van deze energiecrisis.”

“Genoeg bloed en tranen”

Met enkele beeldfragmenten illustreerde Rudi Vranckx tijdens de Horizon-sessie ook een aantal belangrijke aspecten van oorlog en vrede. Zo kregen we een fragment te zien over de euforie bij de Irakezen na de val van Saddam Hoessein. De oorlog werd vooral door de VS gevoerd vanuit een Westers perspectief, maar men had geen duurzame oplossing. Het einde van Saddam bleek echter het begin van een periode met totale chaos en een burgeroorlog dat ook een voedingsbodem was voor extremisme. Ook hier opnieuw: een oorlog die gestart is vanuit ‘wishful thinking’, zonder exit-strategie.

Een ander fragment toonde ons beelden van het Palestijns-Israëlisch vredesakkoord tussen Rabin en Arafat in 1993. Met de woorden ‘Enough of blood and tears’ illustreerde Yitzhak Rabin hoe beide leiders na zoveel bloedvergieten over hun eigen schaduw konden stappen om deze Oslo-akkoorden te sluiten. Een eeuwenoud conflict kan soms een rationeel antwoord krijgen. Toch bleek ook dit geen garantie op een langdurige vrede. Rabin en Arafat verdwenen van het toneel en de oorlog flakkerde opnieuw op.

Altijd blijven hopen

Een laatste beeldfragment toonde ons hoe Rudi Vranckx, tv-figuur Wim Lybaert en kinderchirurg Erwin Van der Veken een bezoek brachten aan de Gazastrook. De bijna idyllische setting aan het strand stond in schril contrast met de gruwel die zich dagelijks in dit gebied afspeelt. In die dualiteit hoorden we Lybaert concluderen: “Ik wil niet geen hoop meer hebben.” We mogen de hoop op vrede nooit opgeven, zelfs in het meest uitzichtloze conflict.

Deze Horizon-sessie met Rudi Vranckx bracht ons tot diep in de strategische onderbuik van de wereldmachten. We kregen inzicht in de ware toedracht van verschillende conflicten, hoe het telkens een manier is om macht en invloed te vergaren. In dit machtsspel blijkt energie vaak een belangrijk wapen. Dat is een realiteit die we ook bij Eneco onder ogen moeten zien en ervoor zorgen dat we onze gasvoorraad gespreid aankopen én inzetten in de energietransitie die ons minder afhankelijk maakt van andere partners.

Wilt u dit webinar herbekijken? Dat kan via deze link.

Er volgen nog twee Horizon-sessies in 2023:
• Donderdag 15 juni: Stijn Baert, arbeidseconoom UGent
• Donderdag 21 september: Valerie Trouet, directeur Belgisch Klimaatcentrum

U kan hier inschrijven voor de volgende Horizon-sessies.