Hoe ziet Eneco de rol van waterstof binnen de energietransitie?
Waterstof als energiedrager is meer en meer een hot topic in de media en bij experten. Terecht, want waterstof opgewekt met groene stroom zal ongetwijfeld een cruciale rol gaan spelen binnen de energietransitie. Vooral daar waar niet onmiddellijk met directe elektrificatie kan worden gewerkt. Maar wat zijn nu de voordelen van waterstof? Het draagt bij tot een koolstofarme energieproductie. Daarnaast verlaagt waterstof het gebruik van natuurlijk (en dus fossiel) gas. Hernieuwbare investeringen worden bovendien interessant wanneer je overproductie van groene stroom kunt gaan opslaan.
Eneco kiest resoluut voor een verdere elektrificatie (door bv. stimulering warmtepompen, warmtenetten, e.d.), maar investeert tegelijkertijd in innovatie door mee te werken aan diverse piloot- en testprogramma’s rond waterstof. Bijvoorbeeld: het ‘Stad aan het Haringvliet’-project. Het eiland Goeree-Overflakkee produceert met zijn windparken en zonneweides meer groene elektriciteit dan het zelf verbruikt. Door het overschot aan groene elektriciteit om te zetten in waterstof, ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Deze bufferfunctie, de aanwezigheid van geschikte gasnetwerken en de lage aanpassingskosten achter de voordeur, maken waterstof een zeer goede kanshebber om aardgas te vervangen in de gebouwde omgeving op dit eiland.
Roald Arkesteijn, Strategic Analyst Hydrogen bij Eneco, gelooft zeker dat waterstof een belangrijke plaats verdient in de energiemarkt. Waterstof is dan ook toepasbaar in verschillende sectoren. Al blijft duurzame directe elektrificatie de voorkeur uitdragen indien mogelijk. Waarom? Dat laten we Roald zelf verder toelichten.
Waterstof in verschillende vormen
“Wat waterstof precies is? Het is een grondstof en energiedrager, net zoals aardgas een energiedrager is. Waterstof kan samen met zuurstof water vormen, H2O. Hierbij komt veel energie vrij. Door een elektrolyseproces maak je zo van groene stroom groene waterstof. Aangezien productie van waterstofgas hoge investeringen vergt (vooral voor de electrolysers) is waterstofproductie uit elektriciteit alleen interessant als er over zeer lange periodes overschot is aan wind- of zonne-energie. Natuurlijk hebben we het ook graag over waterstof die wordt gemaakt met een teveel aan duurzame elektriciteit. Deze ‘groene’ waterstof is de gewenste duurzame vorm. Blauwe waterstof is geproduceerd uit aardgas. Ook al kun je de CO2-emissie tijdens de conversie opvangen en opslagen (CCS), het is voor ons slechts een tijdelijke oplossing. Uiteindelijk richting 2050 voldoet het niet omdat deze vorm niet volledig CO2-vrij is.”
“Buiten in het gebruik van elektriciteitsopslag is waterstof ook een grondstof die vele andere toepassingen kent en zal kennen. Je kunt er bijvoorbeeld kunstmest mee maken, maar evengoed voedsel en plastics. Daarnaast hebben we het ook nodig in de raffinage voor brandstoffen voor met name lucht- en scheepvaart. Het is dus een stof die relatief veel gebruikt wordt in de petrochemische industrie.”
Rol van waterstof in verschillende sectoren
“Het is misschien goed om juist een beetje naar die andere sectoren te kijken. Want uiteindelijk is de vraag van waterstof veel interessanter dan de productie. Je wilt weten hoe je waterstof gaat gebruiken, wie het gaat gebruiken en wie er wat voor over heeft. De meest bekende sector is mobiliteit. Daar hoorde je in ieder geval tot een paar jaar geleden veel over. Toen hebben we bij Eneco meteen gezegd: hierin gaan we niet investeren. Waarom? Omdat waterstof veel minder efficiënt is dan direct gebruik van elektriciteit in mobiliteit. Dit stimuleren we door onder meer de installatie van laadpalen en de ontzorging van elektrisch rijden. Waterstof zien we als indirecte elektrificatie. Dus in plaats van een accu, maak je gebruik van waterstof. Maar je auto is technisch gezien nog steeds elektrisch. Eigenlijk wordt voor ons waterstof pas interessant als batterijen ultiem geen oplossing zijn. De afgelopen tien jaar zijn batterijprijzen trouwens nog maar 10% van wat ze in 2010 waren. Je ziet dergelijke evoluties ook bij waterstof, maar niet met dezelfde snelheid als bij batterijen.”
“De chemiesector is eigenlijk de meest interessante sector. Je moet bij voorkeur het gebruik van elektriciteit stimuleren. Pas als dat niet kan, wordt het gebruik van waterstof interessant. In de chemie kun je elektriciteit als bouwsteun helemaal niet gebruiken. Daar heb je gewoon echt een molecuul voor nodig. Dat maakt waterstof voor industriële toepassingen erg interessant. Ook voor België, omdat daar relatief veel chemische industrie zit. De locatie van de chemische energiecluster is vast wel deels ontstaan vanwege de beschikbaarheid van goedkoop aardgas. Onder andere uit Nederland en uit de Noordzee. En uit Noorwegen. Maar op een gegeven moment moet dat natuurlijk overgaan naar groen of in ieder geval CO2-vrij. De industrie moest zich daarom een aantal vragen stellen. Is het gebruik van waterstof mogelijk en is het financieel haalbaar? De productie zelf is niet zo heel spannend. Je kan waterstof maken of je kan het importeren. Maar het is belangrijk om je niet blind te staren op waterstof. Het is een middel en geen doel op zich. Dat doel voor de industrie is om CO2-vrij te worden tegen de laagste kosten en een concurrerende business te behouden. Als andere duurzame oplossingen dat beter kunnen, dan moet je daar oog voor hebben.”
“Ook voor de gebouwen en infrastructuur is waterstof mogelijks interessant op plekken waar warmtenetten en warmtepompen duurder zijn. Met Eneco ontwikkelden we een project rond 500 huizen, vlak onder Rotterdam. We testen hoe je waterstof in huis kunt krijgen. We weten dat het onrealistisch is om daarin te slagen tegen 2025, maar we starten nu reeds het project als puur onderzoek. In Engeland wordt het ook getest en onderzocht. We willen hierin een beetje vooroplopen.”
Relevantie waterstof voor de elektriciteitssector
“Waterstof is een goede oplossing voor alles wat je niet kunt elektrificeren. Dus als batterijen geen optie zijn, dan wordt waterstof interessant voor bijvoorbeeld seizoensopslag en als er een aantal opeenvolgende dagen geen zon en wind beschikbaar is. In principe wil je als elektriciteitssector liever elektriciteit halen uit zon en wind, eventueel met aanvulling van batterijen. En als het dan op een gegeven moment niet meer lukt omdat het gewoon heel duur wordt, dan wordt waterstof interessant. Maar het is de laatste 10% van je gebruik die je daarmee voorziet en niet de eerste 90%.”
CO2-prijs is een belangrijke motivator
“De meest voor de hand liggende sector om te starten is de industrie. Juist omdat er voor het verduurzamen van feedstocks en de hoge temperatuur warmtevoorziening niet voldoende andere duurzame oplossingen beschikbaar zijn. Daarnaast is het mogelijk om in de aanvangsfase kosten te besparen op de infrastructuur door waterstof zowel te produceren als te gebruiken binnen dezelfde industriële clusters. Deze liggen vaak in havens aan zee. Zo kan gemakkelijk stroom van windparken op zee aangewend worden voor de conversie naar groene waterstof in elektrolysefabrieken. Die import kan direct worden omgezet.”
Zoals je ziet, is dit een veelbelovende ontwikkeling. Vanuit technologisch en regelgevend perspectief moeten er wel nog stappen worden gezet. Voor Eneco is het wel duidelijk dat waterstof op de lange termijn richting 2050 alleen maar kan komen van groene en duurzame elektriciteitsbronnen, zoals wind en zon. Groene waterstof, met erkenning door bijvoorbeeld een systeem van Garanties van Oorsprong, is de duurzame weg die we moeten bewandelen. Een directe link tussen duurzame energie, duurzame opslag en een duurzaam energiesysteem, daar willen we volop voor gaan.
Dit artikel maakt deel uit van de Horizon-sessies van 2021. Toen was Thierry Geerts (CEO Google België) onze ‘virtuele’ gast. Hij sprak over duurzaamheid en de link met digitalisering. Bekijk hier de opname van het webinar.